عمارة

سلسلة العمارة الإسلامية: فنّ الزلّيج المغربي

<div id&equals;"wtr-content" &NewLine;&Tab; &Tab;data-bg&equals;"&num;FFFFFF" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-width&equals;"6" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mute&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fgopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement&equals;"bottom" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-content-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-touch&equals;"bottom" &NewLine;&Tab;&Tab; data-placement-offset-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-transparent&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-shadow&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-touch&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-non-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-comments&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-commentsbg&equals;"&num;ffcece" &NewLine;&Tab; &Tab;data-location&equals;"page" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedfg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-endfg&equals;"transparent" &NewLine;&Tab; &Tab;data-rtl&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;>&NewLine;<p>كثيراً ما نرى صوراً من المملكة المغربية تظهر لنا مباني أو شوارع مزيّنة بالكامل بفسيفساء ملوّنة&period; يميّز هذا الفن العمارة والفن المغربيين، لنتعرف على فنّ الزلّيج&period;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-تعريف-الزل-يج">تعريف الزلّيج<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>الزلّيج هو فن يتم فيه ترتيب بلاطات خزفيّة ملوّنة منحوتة ذات أشكال هندسيّة على قاعدة جصيّة&period; ويعدّ هذا النوع من الفنون الإسلامية من المميزات الأساسية للعمارة المغربية&period; ويتكوّن من لوحات مصفوفة بأشكال وتنسيقات هندسيّة، ويستخدم لتزيين الجدان والأسقف والنوافير والمحاريب والأرضيات والمسابح والطاولات وغيرها&period; &lbrack;1&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;21972323219&lowbar;f1cfcf5954&lowbar;o&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56492"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 1&colon; لوح من الزلّيج<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-تاريخ-الظهور-والبدايات-المبك-رة">تاريخ الظهور والبدايات المبكّرة<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>ظهرت البلاطات المغربية بدايةً في القرن الـ10م&period; ويعتقد أنها مستوحاة من لوحات <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;استخدام-الفسيفساء-في-الفترة-المبكرة-ل&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">الفسيفساء<&sol;a> البيزنطية والرومانية التي كانت منتشرة في تلك الفترة&period; لم يتم استخدام الكثير من الألوان في البلاطات حيث سيطر اللونان الأبيض والبني على هذا الفن&period; &lbrack;2&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;2542404261&lowbar;75c909222d&lowbar;o-1&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56493"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 2&colon; ألواح أثرية من الزلّيج في موقع شالة الأثري في الرباط-المغرب<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-تطو-ر-فن-الزل-يج">تطوّر فنّ الزلّيج<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>شهد القرن الـ 11م تطوّر الأشكال والأنماط الهندسية&period; وأصبح فنّ الزلّيج منتشراً أكثر في فترة الـ &lpar;Azulejo&rpar; أو الفترة «Ø§Ù„إسبانية-المغربية &&num;8211&semi; Hispanic-Moresque period» في مناطق المغرب &lpar;شمال غرب إفريقيا&rpar; و<a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;series&sol;&percnt;d8&percnt;aa&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;b1&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d8&percnt;ae-&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;ba&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;b1&percnt;d8&percnt;a9-&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;b9&percnt;d8&percnt;b1&percnt;d8&percnt;a8-&percnt;d9&percnt;81&percnt;d9&percnt;8a-&percnt;d8&percnt;a8&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;af-&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;a3&percnt;d9&percnt;86&percnt;d8&percnt;af&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;b3&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">الأندلس<&sol;a> &lpar;إسبانيا الحاليّة&rpar;&period; وقد تطوّر بشكل أكبر في أثناء حكم النصريين وفي عهد الدولة المرينيّة&period; &lbrack;1&rsqb; تمّ تسجيل 180-188 ورشة لعمل الخزف والبلاطات خارج أسوار مدينة فاس في المغرب في عهد الخليفة الموحّدي محمد الناصر &lpar;1199-1213م&rpar;&period; &lbrack;3&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>كما تمّت إضافة ألوان الأخضر والأزرق والأصفر أثناء القرن الـ14م، وشهد القرن الـ 17م إضافة البلاطات من اللون الأحمر&period; &lbrack;2&rsqb; وتمّ استخدام الطلاء الأصلي الذي كان يستخدم قديمًا والألوان الطبيعية حتى بداية القرن الـ20م، حيث أن الألوان لم تتطوّر بشكل ملحوظ منذ عهد الدولة المرينية&period; ولا تزال مدينتا فاس ومكناس في المغرب مركز هذا الفن&period; &lbrack;1&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-طريقة-الصنع">طريقة الصنع<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>لصنع الزلّيج، يجب على الحرفي أن يلوّن ويصقل البلاطات الخزفيّة من جهة واحدة بعد شيّ هذه البلاطة&period; ثم يتم تقطيع البلاطات وتشكيلها بأشكال هندسية باستخدام مطرقة مدببة الطرف&period;، ثمّ يتم نحت أطراف القطع وتدويرها باستخدام مطرقة صغيرة&period; ثمّ يتم تجهيز رسم يحدد كيفية تجمّع الأشكال والألوان المختلفة&period; ويتم تجميع البلاطات الخزفية بشكل مقلوب &lpar;الوجه الملوّن نحو الأسفل&rpar; على أرض مستوية وفقاً للرسم الذي يتم وضعه&period; ثمّ يتم صبّ مونة جصية &lpar;أو إسمنتية حديثاً&rpar; فوق القطع المصفوفة&period; وبعد أن يجفّ الجص، يتم تركيب ألواح الزلّيج في المكان المطلوب&period; &lbrack;4&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>لا تزال فاس ومكناس في المغرب مدينتين مركزيتين لإنتاج بلاط الزلّيج بسبب الطين الرمادي الميوسيني الموجود في مدينة فاس&period; يتكوّن الطين في هذه المنطقة بشكل أساسي من الكاولين &lpar;Kaolinite&rpar;، وتتكون التركيبة الطينية من 2-56&percnt; معادن طينية، و3-29&percnt; كالسيت &lpar;Calcite&rpar;&period; &lbrack;5&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;Zellige&lowbar;factory-24116015119&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56487"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 2&colon; عمّال يقومون بتقطيع ألواح الزلّيج الملوّنة<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;Zellige&lowbar;loose&lowbar;tile&lowbar;shapes&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56488"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption"> الشكل 3&colon; قطع الزلّيج بأشكالها المختلفة قبل تجميعها&period; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;commons&period;wikimedia&period;org&sol;w&sol;index&period;php&quest;curid&equals;53998217" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">المصدر<&sol;a><&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;Zellige&lowbar;upside-down&lowbar;assembly&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56489"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 4&colon; صفّ القطع بشكل مقلوب تمهيداً لصب المونة فوقها&period; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;commons&period;wikimedia&period;org&sol;w&sol;index&period;php&quest;curid&equals;53998472" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">المصدر<&sol;a><&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-استخدامات-الزل-يج">استخدامات الزلّيج<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>بالإضافة لاستخدام الزلّيج في تزيين المباني الدينية، كالمساجد <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;تطور-المآذن-عبر-التاريخ-كيف-تمايزت-الأ&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">والمآذن<&sol;a>، فقد تمّ استخدامه بشكل خارجي في المباني الدفاعية والمباني الجنائزية&period; كما تم استخدامه داخل المباني بإضافته مع عناصر وتقنيات تزيينية أخرى كالجص المنحوت والقطع الخشبية المنحوتة والمجمعة مع بعضها لتشكيل أنماط تزيينية فريدة من نوعها&period; &lbrack;3&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;2543229828&lowbar;3e5bf060d7&lowbar;o&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56490"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 5&colon; سبيل ماء في مدينة فاس &&num;8211&semi; المغرب<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;8754656512&lowbar;f3feae04e2&lowbar;o-1&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56491"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 6&colon; مدرسة العطارين&period; فاس-المغرب<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;2543230074&lowbar;31a9c9ea8e&lowbar;o&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56507"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 7&colon; صوانٍ ولوحات مزيّنة بالزلّيج في أحد أسواق مدينة فاس<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-تشكيل-هندسي">تشكيل هندسي<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>إن تصوير البشر والحيوانات محظور بشكل عام في الفنّ الإسلامي&period; وهذا يفسّر تطوّر هذا الفن التزييني الذي تحكمه الهندسة&period; حيث يتم تجميع أشكال هندسية بسيطة كالمربعات والمعينات والمثلثات والنجوم ومضلعات أخرى معًا وفقًا لأنماط رياضية دقيقة&period; وبفضل توافق هذه الأشكال مع بعضها وسهولة تجميهعا وتركيبها فمن الممكن استخدامها لتشكيل أنماط تتداخل وتتناوب ويتم تكرارها باستمرار&period; &lbrack;6&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>خلافاً لإسبانيا الحالية التي انقرض فيها فنّ الزلّيج حديثًا، فإن هذا الفن لايزال يتطوّر في المغرب حتى وقتنا الحاضر&period; وفي الواقع، إن المغرب هي البلد الوحيد في حوض المتوسط الذي لا يزال فيه إرث هذا الفن محفوظاً، بل ويتطوّر باستمرار&period; &lbrack;3&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;12&sol;1398290470&lowbar;4b78dcac3e&lowbar;o-1&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-56513"&sol;><figcaption class&equals;"wp-element-caption">الشكل 8&colon; الزلّيج الذي يزيّن مسجد الحسن الثاني في الدار البيضاء-المغرب الذي تمّ بناؤه في عام 1993م<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>في عام 2015م، سجّلت المغرب زلّيج مدينة فاس في تصنيف فيينّا للعناصر التصويرية الخاص بالمنظمة العالمية للملكية الفكرية في محاولة للحفاظ على تراثها الوطني&period; &lbrack;7&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-المصادر">المصادر<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;hisour&period;com&sol;zellige-32231&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Zellige – HiSoUR – Hi So You Are<&sol;a><&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;zellijgallery&period;com&sol;moroccan-tile&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Zellij &&num;8211&semi; The Prince of Tiles History<&sol;a><&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li><a href&equals;"http&colon;&sol;&sol;fatimazart&period;com&sol;the-art-of-moroccan-zellij&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">The Art of Moroccan Zellij&lowbar; A Perpetual Prism into the Divine – Fatima Azzahrae Chaabani<&sol;a><&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;whytile&period;com&sol;tile-history&sol;islamic-tile-history-and-inspiration&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Islamic Tile History and Inspiration &&num;8211&semi; whytile&period;com<&sol;a><&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;encyclopedia&period;pub&sol;entry&sol;28316" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Zellige &&num;8211&semi; Encyclopedia MDPI<&sol;a><&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;zellige&period;info&sol;index-en&period;html" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">History of Moroccan Zellige<&sol;a><&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;moroccoworldnews&period;com&sol;2022&sol;10&sol;351616&sol;morocco-patents-zellige-of-fez-to-protect-cultural-heritage" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">www&period;moroccoworldnews&period;com &&num;8211&semi; morocco-patents-zellige-of-fez-to-protect-cultural-heritage<&sol;a><&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;<div class&equals;"uwp&lowbar;widgets uwp&lowbar;widget&lowbar;author&lowbar;box bsui sdel-9a8e25eb" ><div class&equals;"d-block text-center text-md-start d-md-flex p-3 bg-light ">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;nour-al-barri&sol;"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2023&sol;04&sol;AddText&lowbar;03-31-11&period;57&period;54&lowbar;uwp&lowbar;avatar&lowbar;thumb&period;jpg" class&equals;"rounded-circle shadow border border-white border-width-4 me-3" width&equals;"60" height&equals;"60" alt&equals;"Nour Al Barri"><&sol;a>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<div class&equals;"media-body">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<h5 class&equals;"mt-0">Author&colon; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;nour-al-barri&sol;">Nour Al Barri<&sol;a><&sol;h5>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<p>Architecture major &amp&semi;amp&semi; amateur artist&period; I love reading and I am interested in archeology and cultural heritage<&sol;p>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div><&sol;div><&sol;div><div style&equals;'text-align&colon;center' class&equals;'yasr-auto-insert-visitor'><&excl;--Yasr Visitor Votes Shortcode--><div id&equals;'yasr&lowbar;visitor&lowbar;votes&lowbar;36fc83e6045a6' class&equals;'yasr-visitor-votes'><div class&equals;"yasr-custom-text-vv-before yasr-custom-text-vv-before-56481">اضغط هنا لتقييم التقرير<&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-second-row-container-36fc83e6045a6' &NewLine; class&equals;'yasr-vv-second-row-container'><div id&equals;'yasr-visitor-votes-rater-36fc83e6045a6' &NewLine; class&equals;'yasr-rater-stars-vv' &NewLine; data-rater-postid&equals;'56481' &NewLine; data-rating&equals;'0' &NewLine; data-rater-starsize&equals;'32' &NewLine; data-rater-readonly&equals;'false' &NewLine; data-rater-nonce&equals;'79bfbbed13' &NewLine; data-issingular&equals;'true' &NewLine; ><&sol;div><div class&equals;"yasr-vv-stats-text-container" id&equals;"yasr-vv-stats-text-container-36fc83e6045a6"><svg xmlns&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;w3&period;org&sol;2000&sol;svg" width&equals;"20" height&equals;"20" &NewLine; class&equals;"yasr-dashicons-visitor-stats" &NewLine; data-postid&equals;"56481" &NewLine; id&equals;"yasr-stats-dashicon-36fc83e6045a6"> &NewLine; <path d&equals;"M18 18v-16h-4v16h4zM12 18v-11h-4v11h4zM6 18v-8h-4v8h4z"><&sol;path> &NewLine; <&sol;svg><span id&equals;"yasr-vv-text-container-36fc83e6045a6" class&equals;"yasr-vv-text-container">&lbrack;Average&colon; <span id&equals;"yasr-vv-average-container-36fc83e6045a6">0<&sol;span>&rsqb;<&sol;span><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-loader-36fc83e6045a6' class&equals;'yasr-vv-container-loader'><&sol;div><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-bottom-container-36fc83e6045a6' class&equals;'yasr-vv-bottom-container'><&sol;div><&sol;div><&excl;--End Yasr Visitor Votes Shortcode--><&sol;div>

Related Post
Nour Al Barri

Architecture major & amateur artist. I love reading and I am interested in archeology and cultural heritage

Share
Published by
Nour Al Barri

Recent Posts

أول روبوت حامل في العالم: ثورة علمية أم جدل أخلاقي؟

في عالم يتسارع فيه الابتكار، تبرز مشاريع علمية تثير الدهشة والجدل في آن واحد. فلطالما…

يوم واحد ago

سرقة الهوية العلمية: عندما يتحول البحث الأكاديمي إلى أداة للانتقام وتشويه السمعة

في عالم يزداد فيه التنافس الأكاديمي، وتتسارع فيه وتيرة النشر العلمي، تبرز ظواهر سلبية تهدد…

3 أيام ago

قطن سيناء.. ثورة زراعية تبشر بمستقبل أخضر لمصر!

من صحراء قاحلة إلى حقول بيضاء.. قصة نجاح زراعية غير مسبوقة في قلب صحراء جنوب…

3 أيام ago

اكتشاف يعيد كتابة تاريخ البشرية: حفريات جديدة تكسر نظرية التطور الخطي

لطالما سحرنا تاريخ أصولنا، ومن أين أتينا؟ كان يُعتقد لفترة طويلة أن التطور البشري مسار…

4 أيام ago

ثورة في عالم الأنسجة: نسيج نانوي يمتص السموم وينقي المياه ويحارب الفيروسات

كانت الحاجة إلى حماية الإنسان من المخاطر البيئية والكيميائية محور اهتمام العلماء والباحثين منذ عقود،…

5 أيام ago

ربع قرن من الإنجازات العلمية: مدينة الأبحاث العلمية والتطبيقات التكنولوجية تحتفي بخمسة وعشرين عاماً من الإنجاز والابتكار

في رحلة ممتدة على مدار ربع قرن، تحولت مدينة الأبحاث العلمية والتطبيقات التكنولوجية (SRTA-City) من…

6 أيام ago