فيزياء

قوى العطالة وأثر الزلازل في المنشآت

<div id&equals;"wtr-content" &NewLine;&Tab; &Tab;data-bg&equals;"&num;FFFFFF" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-width&equals;"6" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mute&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fgopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement&equals;"bottom" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-content-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-touch&equals;"bottom" &NewLine;&Tab;&Tab; data-placement-offset-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-transparent&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-shadow&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-touch&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-non-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-comments&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-commentsbg&equals;"&num;ffcece" &NewLine;&Tab; &Tab;data-location&equals;"page" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedfg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-endfg&equals;"transparent" &NewLine;&Tab; &Tab;data-rtl&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;>&NewLine;<p>عندما تنطلق الحافلة فجأةً، تتحرّك قدماك معها، لكنّ الجزء العلويّ من جسمك يميل للبقاء في موضعه الأصليّ -أي في موضعه قبل الانطلاق- ممّا يجعلك تسقط للوراء&period; تُعرَف هذه النزعة للاستمرار في البقاء في الوضع السابق بـ«Ø§Ù„عطالة أو القصور الذاتيّ-Inertia»&period; إنّ ذلك الموقف الذي تواجهه في الحافلة يشبه كثيرًا ما تتعرّض له المنشآت عند <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;&percnt;d9&percnt;83&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d9&percnt;81-&percnt;d8&percnt;aa&percnt;d8&percnt;ad&percnt;d8&percnt;af&percnt;d8&percnt;ab-&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;b2&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;b2&percnt;d9&percnt;84-&percnt;d9&percnt;88&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;a7-&percnt;d8&percnt;a3&percnt;d8&percnt;b3&percnt;d8&percnt;a8&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;a8&percnt;d9&percnt;87&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;9f&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">حدوث الزلازل<&sol;a>&period; فما هي قوى العطالة الزلزاليّة وأثر الزلازل في المنشآت؟<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">قوى العطالة في المنشآت<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>يسبّب الزلزال اهتزاز الأرض، فتتعرّض المنشآت لحركة في أساساتها&period; ومن <strong>القانون الأوّل لنيوتن في الحركة<&sol;strong>، يميل <strong>«Ø³Ù‚ف-Roof»<&sol;strong> المُنشأة للبقاء في موضعه الأصليّ، على الرغم من أنّ أساساته تتحرّك مع الأرض&period; ولكن بما أنّ الجدران والأعمدة متّصلة بالسقف، فإنّها تسحبه معها عندما تتحرّك&period; ونظرًا لكونها <strong>«Ù…رنة-Flexible»<&sol;strong>، فإنّ حركة السقف تختلف عن حركة الأرض&period;<br><br>بالعودة إلى مثال وقوفك في الحافلة؛ عندما تنطلق الحافلة فجأةً، فإنّك تُدفَع للوراء&period; كما لو أنّ أحدًا طبّق قوّة على الجزء العلويّ من جسمك&period; وبالمِثل، عندما تتحرّك الأرض، يُدفَع المبنى للوراء، ويخضع السقف لقوّة تُسمّى قوّة العطالة&period;<br><br>إذا كان للسقف <strong>«Ø§Ù„كتلة-&lpar;m&rpar; Mass»<&sol;strong> وتعرّض لـ<strong>«ØªØ³Ø§Ø±Ø¹-&lpar;a&rpar; Acceleration»<&sol;strong>، تكون قوّة العطالة F<sub>I<&sol;sub> المؤثّرة فيه مساوية لحاصل ضرب الكتلة في التسارع؛ وذلك وفق <strong>القانون الثاني لنيوتن في الحركة<&sol;strong>&period; ويكون اتّجاه تلك القوة معاكسًا لاتّجاه التسارع&period;<br><br>من الواضح أنّ الزيادة في الكتلة تعني زيادةً في قوّة العطالة&period; ولذلك، تتحمّل الأبنيةُ الأخفّ <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;&percnt;d9&percnt;85&percnt;d9&percnt;82&percnt;d8&percnt;af&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;a9-&percnt;d8&percnt;b9&percnt;d9&percnt;86-&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d9&percnt;85&percnt;d9&percnt;88&percnt;d8&percnt;ac&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;aa-&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;b2&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;b2&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d8&percnt;a9-&percnt;d9&percnt;88&percnt;d9&percnt;83&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d9&percnt;81&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d8&percnt;a9-&percnt;d9&percnt;82&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d8&percnt;a7&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">اهتزازَ الزلازل<&sol;a> بشكل أفضل&period;<span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 12pt"><&sol;span><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;03&sol;030722&lowbar;1259&lowbar;1&period;png" &sol;><figcaption>تأثير العطالة في مبنىً عندما تهتزّ قاعدته<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;03&sol;030722&lowbar;1259&lowbar;2&period;png" &sol;><figcaption>قوّة العطالة والحركة النسبيّة خلال المبنى<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">تأثير التشوّهات في المنشآت<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>تنتقل قوى العطالة المؤثّرة في السقف إلى الأرض عبر الأعمدة، ممّا يسبّب تولّد قوىً داخليّةً فيها&period; تخضع الأعمدة أثناء الزلزال لـ<strong>«Ø­Ø±ÙƒØ© نسبيّة-Relative Movement»<&sol;strong> بين نهاياتها، وهي الانتقال u بين السقف والأرض&period; ولكنّها قد تُظهِر نزعةً للعودة إلى وضعها الرأسيّ المستقيم؛ أي أنّها تقاوم <strong>«Ø§Ù„تشوّهات-Deformations»<&sol;strong>&period;<br><br>لا تحمل الأعمدة قوىً زلزاليّة أفقيّة في الوضع الرأسيّ المستقيم&period; ولكن عندما تُجبَر على الانحناء، فإنّها تطوّر <strong>«Ù‚وى داخليّة-Internal Forces»<&sol;strong>&period; وتزداد هذه القوى الداخليّة بزيادة <strong>«Ø§Ù„إزاحة-Displacement»<&sol;strong> الأفقيّة النسبيّة u بين نهايَتَي العمود&period; كما تزداد بزيادة صلابة العمود &lpar;أي كلما زاد حجمه&rpar;&period; ولذلك، تسمّى هذه القوى بـ<strong>«Ù‚وى الصلابة-Stiffness Forces»<&sol;strong>، وهي تساوي حاصل ضرب صلابة العمود في الإزاحة النسبيّة بين نهايتَيه u&period;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">الاهتزاز الأفقيّ والرأسيّ<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>يسبّب الزلزال اهتزازًا أرضيًا في الاتّجاهات الثلاثة &lpar;X&comma;Y&comma;Z&rpar; عشوائيًّا ذهابًا وإيابًا&period; تُصمّم كلّ المنشآت بشكلٍ أساسيّ لتحمل <strong>«Ø­Ù…ولات الجاذبيّة-Gravity Loads»<&sol;strong>&period; أي أنّها مُصمّمَة لتحمل قوّة مساوية للكتلة m &lpar;وتتضمّن&colon; كتلة البناء ذاته، بالإضافة إلى كتلة الحمولات المفروضة عليه كالسكّان والأثاث وغيرها&rpar; مضروبةً في تسارع الجاذبيّة الأرضيّة g&period; إنّ التسارع الرأسيّ أثناء اهتزاز الأرض، إمّا أن يزيد من تسارع الجاذبيّة الأرضيّة أو يُنقِصَه&period; وبسبب استخدام عوامل الأمان في تصميم المنشآت لمقاومة حمولات الجاذبيّة &lpar;الحمولات الشاقوليّة&rpar;، تكون معظم المنشآت مناسِبةً لمقاومة الاهتزاز الرأسيّ&period; لكنّها -بشكلٍ عامّ- قد لا تكون قادرةً على تحمّل تأثيرات الاهتزازات الزلزاليّة الأفقيّة بأمان&period; لذلك، من الضروريّ ضمان كفاية المنشآت ضدّ التأثيرات الأفقيّة&period;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;03&sol;030722&lowbar;1259&lowbar;3&period;png" &sol;><figcaption>الاتّجاهات الرئيسيّة للمبنى<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">تدفّق قوى العطالة إلى أساسات المُنشأ<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>تتولّد قوى العطالة الأفقيّة في مستوى كتلة المُنشأة &lpar;تتوضّع هذه الكتلة عادةً عند مستويات أرضيّات الطوابق&rpar;&period; تُنقَل قوى العطالة الجانبيّة بواسطة <strong>«Ø¨Ù„اطة-Slab»<&sol;strong> الطابق إلى الجدران &lpar;إذ قد تكون الجدران مبنيّة من الخرسانة المسلّحة&rpar; أو الأعمدة، ثمّ إلى <strong>«Ø§Ù„أساسات-Foundations»<&sol;strong>، وأخيرًا إلى <strong>«Ù†Ø¸Ø§Ù… التربة-Soil System»<&sol;strong> الذي يتموضع المبنى فوقه&period; ولذلك، يجب تصميم كلٍّ من هذه <strong>«Ø§Ù„عناصر الإنشائيّة-Structural Elements»<&sol;strong> و<strong>«Ø§Ù„وصلات-Connections»<&sol;strong> بينها؛ بطريقة تساعد على نقل قوى العطالة عبرها بأمان&period;<br><br>تُعَدّ الجدران أو الأعمدة أهمّ العناصر في نقل قوى العطالة&period; ولكن في البناء التقليديّ، تلقى البلاطات و<strong>«Ø§Ù„جيزان أو العوارض-Beams»<&sol;strong> اهتمامًا أكثر من الأعمدة والجدران أثناء التصميم والتشييد&period; هذا ما يؤدّي إلى نتائج كارثيّة عند حدوث زلزال، فالجدران عناصر رقيقة نسبيًّا، وضعيفة في مقاومة قوى العطالة الزلزاليّة الأفقيّة وفق اتّجاهها العرضيّ &lpar;أي وفق اتّجاه سماكتها&rpar;&period; كما أنّ <strong>«Ø§Ù„أعمدة الخرسانيّة المسلّحة-Reinforced Concrete Columns»<&sol;strong> المُصمّمَة والمبنيّة بشكلٍ سيّئ تكون خطيرةً جدًّا&period;<span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 12pt"><br><&sol;span><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;03&sol;030722&lowbar;1259&lowbar;4&period;png" &sol;><figcaption>تدفّق قوى العطالة الزلزاليّة عبر كلّ المكوّنات الإنشائيّة<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">المصدر<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p class&equals;"has-text-align-left" dir&equals;"ltr"><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;nicee&period;org&sol;EQTips&period;php" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Nicee&period;org&colon; What are the Seismic Effects on Structures&quest;<&sol;a><&sol;p>&NewLine;<div class&equals;"uwp&lowbar;widgets uwp&lowbar;widget&lowbar;author&lowbar;box bsui sdel-9a8e25eb" ><div class&equals;"d-block text-center text-md-start d-md-flex p-3 bg-light ">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;zainalabedienhammoud&sol;"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;Picsart&lowbar;22-01-25&lowbar;17-25-20-858&lowbar;uwp&lowbar;avatar&lowbar;thumb&period;jpg" class&equals;"rounded-circle shadow border border-white border-width-4 me-3" width&equals;"60" height&equals;"60" alt&equals;"Zain Al-Abedien Hammoud"><&sol;a>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<div class&equals;"media-body">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<h5 class&equals;"mt-0">Author&colon; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;zainalabedienhammoud&sol;">Zain Al-Abedien Hammoud<&sol;a><&sol;h5>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<p><&sol;p>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div><&sol;div><&sol;div><div style&equals;'text-align&colon;center' class&equals;'yasr-auto-insert-visitor'><&excl;--Yasr Visitor Votes Shortcode--><div id&equals;'yasr&lowbar;visitor&lowbar;votes&lowbar;b76867d00c3d9' class&equals;'yasr-visitor-votes'><div class&equals;"yasr-custom-text-vv-before yasr-custom-text-vv-before-46226">اضغط هنا لتقييم التقرير<&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-second-row-container-b76867d00c3d9' &NewLine; class&equals;'yasr-vv-second-row-container'><div id&equals;'yasr-visitor-votes-rater-b76867d00c3d9' &NewLine; class&equals;'yasr-rater-stars-vv' &NewLine; data-rater-postid&equals;'46226' &NewLine; data-rating&equals;'0' &NewLine; data-rater-starsize&equals;'32' &NewLine; data-rater-readonly&equals;'false' &NewLine; data-rater-nonce&equals;'79bfbbed13' &NewLine; data-issingular&equals;'true' &NewLine; ><&sol;div><div class&equals;"yasr-vv-stats-text-container" id&equals;"yasr-vv-stats-text-container-b76867d00c3d9"><svg xmlns&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;w3&period;org&sol;2000&sol;svg" width&equals;"20" height&equals;"20" &NewLine; class&equals;"yasr-dashicons-visitor-stats" &NewLine; data-postid&equals;"46226" &NewLine; id&equals;"yasr-stats-dashicon-b76867d00c3d9"> &NewLine; <path d&equals;"M18 18v-16h-4v16h4zM12 18v-11h-4v11h4zM6 18v-8h-4v8h4z"><&sol;path> &NewLine; <&sol;svg><span id&equals;"yasr-vv-text-container-b76867d00c3d9" class&equals;"yasr-vv-text-container">&lbrack;Average&colon; <span id&equals;"yasr-vv-average-container-b76867d00c3d9">0<&sol;span>&rsqb;<&sol;span><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-loader-b76867d00c3d9' class&equals;'yasr-vv-container-loader'><&sol;div><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-bottom-container-b76867d00c3d9' class&equals;'yasr-vv-bottom-container'><&sol;div><&sol;div><&excl;--End Yasr Visitor Votes Shortcode--><&sol;div>

Related Post
Zain Al-Abedien Hammoud

Share
Published by
Zain Al-Abedien Hammoud

Recent Posts

“قرد داروين”.. قفزة صينية نحو عصر جديد من الحوسبة تحاكي الدماغ البشري

لطالما كان حلم محاكاة العقل البشري، هذا الأعجوبة البيولوجية المعقدة، هدفًا أسمى للعلماء والمهندسين. فمنذ…

20 ساعة ago

لاري ريتشاردسون.. قصة القط الذي فضح هشاشة التقييم العلمي وأخلاقيات النشر الأكاديمي!

في عالم البحث العلمي، حيث تُبنى المسيرة المهنية للعلماء على أساس الأصالة والدقة العلمية والاعتراف…

يوم واحد ago

حقنة بمليوني دولار: لماذا يعجز العلم عن تحقيق المساواة في علاج الأمراض النادرة؟

حكاية حقنة الأمل واليأس لم تكن حكاية على، الطفل المصاب بضمور العضلات الشوكي، والذي تبرع…

يومين ago

مكتبة الإسكندرية تستضيف “ملتقى أخلاقيات العلوم والثقافة في عالم متغير”

شهدت مكتبة الإسكندرية العريقة يوم الإثنين الموافق 4 أغسطس 2025، فعاليات "ملتقى أخلاقيات العلوم والثقافة…

4 أيام ago

تحطيم الرقم القياسي: جنين عمره 30 عامًا يولد حياً في إنجاز علمي غير مسبوق!

في إنجاز علمي يجمع بين عجائب التكنولوجيا وأمل الإنسانية، شهد العالم ولادة "ثاديوس دانيال بيرس"،…

أسبوع واحد ago

دور تكنولوجيا النانو في الحفاظ على الأمن القومي: تحديات التواصل العلمي والمشاركة العامة

هل تعلم أن تكنولوجيا النانو قد تغير وجه الأمن القومي بشكل جذري؟ من الدروع التي…

أسبوع واحد ago