تقنية

مقدمة عن مجال المعلوماتية الحيوية Bioinformatics

<div id&equals;"wtr-content" &NewLine;&Tab; &Tab;data-bg&equals;"&num;FFFFFF" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-width&equals;"6" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mute&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fgopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement&equals;"bottom" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-content-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-touch&equals;"bottom" &NewLine;&Tab;&Tab; data-placement-offset-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-transparent&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-shadow&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-touch&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-non-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-comments&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-commentsbg&equals;"&num;ffcece" &NewLine;&Tab; &Tab;data-location&equals;"page" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedfg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-endfg&equals;"transparent" &NewLine;&Tab; &Tab;data-rtl&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;>&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">ما هي المعلوماتية الحيوية؟<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>هي مجال متعدد التخصصات يطور أساليب وأدوات برمجية لفهم البيانات البيولوجية، خصوصًا عندما تكون مجموعات البيانات المستخدمة كبيرة ومعقدة&period; تجمع المعلوماتية الحيوية ما بين علم الأحياء والكيمياء والفيزياء وهندسة المعلومات والرياضيات والإحصاء بهدف تحليل وتفسير البيانات البيولوجية&period;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter size-full"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;08&sol;PicsArt&lowbar;08-13-12&period;28&period;54&period;jpg" alt&equals;"" class&equals;"wp-image-53758" &sol;><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p class&equals;"has-text-align-center"><span style&equals;"font-family&colon; Arial&semi;font-size&colon; 12pt"><br><&sol;span><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p class&equals;"has-text-align-center"><span style&equals;"font-family&colon; Arial&semi;font-size&colon; 12pt">مجالات تجمع بينها المعلوماتية الحيوية<br><&sol;span><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">تطبيقات المعلوماتية الحيوية<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>يعتبر هذا المجال من التخصصات الغنية حيث تبحث في المجالات علم الأدوية&comma; والمضادات الحيوية، والمستحضرات الصيدلانية وحتى التقنيات الصديقة للبيئة ودراسات تغير المناخ&period; ويهتم هذا المجال بعلم الوراثة والجينوم، ويستخدم لجمع وتخزين وتحليل البيانات والمعلومات البيولوجية، مثل تسلسل الحمض النووي &lpar;DNA&rpar; أو الحمض النووي الريبي &lpar;RNA&rpar; أو البروتين والأحماض الأمينية&period; حيث يستخدم العلماء والأطباء قواعد البيانات التي تنظم هذه المعلومات من أجل مقارنة الجينات والتسلسلات الأخرى في البروتينات والتسلسلات الأخرى داخل الكائنات الحية والنظر في العلاقات التطورية فيما بينها&period; وأيضا استخدام الأنماط الموجودة عبر تسلسل الحمض النووي والبروتين لمعرفة وظيفتها وأهميتها&period;&lbrack;1&rsqb;<br><br>يستخدم علماء المعلوماتية الحيوية التطورية برمجيات خاصة تم تطويرها لتتبع البيانات الجينية وتحقيق تقدم جديد في فهم جينوم المريض وعوامل الخطر الجينية والتي عملت المعلوماتية الحيوية على تسهيل فهمها إلى حد كبير&period;<br><br>كما يتم إنشاء خرائط الجينوم عن طريق إدخال البيانات الحيوية في البرامج، لتبني بعد ذلك نماذج معقدة من العينات الجينية&period; ويساعد هذا الربط العلماء<mark class&equals;"annotation-text annotation-text-yoast" id&equals;"annotation-text-c8a86afb-a0b1-459d-a3a0-5e2e286c4236"><&sol;mark> على قضاء وقت أقل في رسم خرائط الجينات والمزيد من الوقت في دراسة وتحديد مواقع بروتينات معينة&period; ويُطلق على هذا اسم نمذجة البروتين، ويستخدم لاختبار نظريات متخصص حول كيفية تفاعل البروتينات للتأثير على التغيير الجيني والتكيف والتطور&period;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image">&NewLine;<figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;08&sol;081722&lowbar;1050&lowbar;2&period;png" alt&equals;"" &sol;><figcaption>نمذجة لشكل البروتين باستخدام برمجيات خاصة<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">دور المعلوماتية الحيوية في تحليل البيانات<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>إن زيادة كمية البيانات الناتجة من مشاريع وأبحاث الجينوم أدت إلى زيادة الحاجة لإدارة قواعد بيانات الكمبيوتر التي تتميز بالاستيعاب الفعال والعملي&period; وبسبب التنوع الموجود في طبيعة هذه البيانات، فمن الصعب حصرها بقاعدة بيانات واحدة شاملة&period; وتحتاج إدارة هذا النوع من البيانات إلى متخصصين، بحيث يكونوا قادرين على فهمها والتعامل معها للوصول إلى تنسيق وصيغة مفيدة للأكاديميين والأطباء&period;<br><br>وتختلف إمكانية الوصول لهذه القواعد ما بين قواعد بيانات عامة متاحة لكل الراغبين، وأخرى خاصة متاحة لمشتركين معينين أو فريق بحث معين&period; فمثلاً مشروع «Ensemble» هو مشروع مشترك بين المعهد الأوروبي للمعلومات الحيوية ومركز «Sanger»&period; ويقوم هذا الموقع بتتبع القطع المتسلسلة من الجينوم البشري تلقائيًا وتجميعها وتحليلها لتحديد الجينات وغيرها من الميزات التي تهم الباحثين في الطب الحيوي&period; &lbrack;2&rsqb;<br><br>أداة أخرى في هذا المجال تسمى <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;أشهر-أدوات-المعلوماتية-الحيوية-ما-هي&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">«BLAST» <&sol;a>وهي تعمل وفق خوارزمية قادرة على البحث في قواعد البيانات عن الجينات ذات البنية النوكليوتيدية المتشابهة&period; ويسمح بمقارنة تسلسل غير معروف للحمض النووي أو الأحماض الأمينية مع مئات أو آلاف التسلسلات من البشر أو الكائنات الحية الأخرى حتى يتم العثور على تطابق&period;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">اختصاصات ومجالات المعلوماتية الحيوية<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>أدى الكم الكبير والمتزايد من البيانات المستخرجة معمليًا في علم الأحياء إلى توسع هذا المجال بحيث أصبح يشمل مجموعة واسعة من التخصصات الفرعية ومنها&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ul class&equals;"wp-block-list"><li> علم الأحياء الحوسبي <br>يختص باستخدام تحليل البيانات والنمذجة الرياضية والمحاكاة الحاسوبية لفهم الأنظمة والعلاقات البيولوجية&period; <br><&sol;li><li> علم الوراثة <br>علم الوراثة هو دراسة كيفية انتقال الجينات والصفات من جيل إلى جيل&period; <br><&sol;li><li> علم الجينوم <br>فرع من علم الأحياء الجزيئي يهتم ببنية الجينوم ووظيفته وتطوره ورسم خرائطه&period; <br><&sol;li><li> <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;a7-&percnt;d9&percnt;87&percnt;d9&percnt;88-&percnt;d8&percnt;b9&percnt;d9&percnt;84&percnt;d9&percnt;85-&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;a8&percnt;d8&percnt;b1&percnt;d9&percnt;88&percnt;d8&percnt;aa&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d9&percnt;86&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;aa-&percnt;d9&percnt;88&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;a7-&percnt;d8&percnt;a3&percnt;d9&percnt;86&percnt;d9&percnt;88&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;b9&percnt;d9&percnt;87-&percnt;d9&percnt;88&percnt;d8&percnt;aa&percnt;d8&percnt;b7&percnt;d8&percnt;a8&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d9&percnt;82&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">علم البروتينات<&sol;a><br>وهو تخصص يهتم بدراسة البروتينات ووظائفها وأشكالها&period; <br><&sol;li><li> علوم الميتاجينوميا <br>يمكن الإشارة إلى المجال الواسع أيضًا باسم الجينوم البيئي أو الجينوميات المجتمعية&period; حيث أنها تهتم بدراسة المادة الوراثية المستخرجة مباشرة من العينات البيئية، مثل المجتمعات الفطرية&period; <br><&sol;li><li> علم الاستنساخ <br>وهي دراسة نسخة كاملة من الحمض النووي الريبي RNA&period; وغيرها الكثير من التخصصات الدقيقة والمعقدة&period; <&sol;li><&sol;ul>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading">برامج دراسات المعلوماتية الحيوية<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>تعتبر هذا المجال<mark class&equals;"annotation-text annotation-text-yoast" id&equals;"annotation-text-2773e514-1c6c-4016-b02f-4c2284fe18da"><&sol;mark> تخصص على مستوى الدراسات العليا في أغلب الجامعات العربية&period; ويأتي معظم الطلاب من دورات دراسية جامعية في مجالات مثل البيولوجيا وعلوم الكمبيوتر والكيمياء والهندسة الطبية الحيوية والصيدلة والطب&period; ويمكن لبرامج درجة الماجستير في المعلوماتية الحيوية إعداد الخريجين لشغل وظائف في التدريس الجامعي أو وظائف البحث لتطبيق تقنياتها في مراكز البحث&period; وسوف نذكر بعض برامج درجة الماجستير في عدة جامعات حول العالم&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ul class&equals;"wp-block-list"><li> برنامج الماجستير بجامعة كولومبيا <p>تقدم جامعة كولومبيا درجة الماجستير في العلوم عبر الإنترنت &lpar;MS&rpar; في علم الأحياء الحسابي الذي يركز على موضوعات مثل علوم البيانات، وطرق المعلوماتية الحيوية الحسابية، وعلم الإحصاء الرياضي&period; يمكن زيارة الموقع <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;cvn&period;columbia&period;edu&sol;program&sol;columbia-university-computer-science-masters-degree-computational-biology-masters-science">من هنا<&sol;a>&period; &lbrack;3&rsqb;<&sol;p> <&sol;li><li> برنامج ماجستير المعلوماتية الحيوية بجامعة نورث إيسترن <p>تقدم جامعة نورث إيسترن درجة الماجستير عبر الإنترنت في المعلوماتية الحيوية التي تركز على موضوعات مثل برمجة المعلوماتية الحيوية وأخلاقيات البحث الطبي الحيوي&period; ويقدم البرنامج أيضًا شهادة الدراسات العليا في علوم البيانات&period; حيث أن كلية العلوم بجامعة نورث إيسترن تعد مؤسسة رائدة عبر الإنترنت في مجال دراسات البيانات الحيوية وتضم هيئة تدريس من المتخصصين في المعلوماتية الحيوية&period; يمكن زيارة الموقع <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;northeastern&period;edu&sol;graduate&sol;program&sol;master-of-science-in-bioinformatics-online-14245&sol;">من هنا<&sol;a>&period; &lbrack;4&rsqb;<&sol;p><br>المصادر<&sol;li><&sol;ul>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>&lbrack;1&rsqb; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;genome&period;gov&sol;genetics-glossary&sol;Bioinformatics" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Genome&period;gov<&sol;a><br>&lbrack;2&rsqb; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;ncbi&period;nlm&period;nih&period;gov&sol;pmc&sol;articles&sol;PMC1122955&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">NCBI<&sol;a><br>&lbrack;3&rsqb; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;cvn&period;columbia&period;edu&sol;program&sol;columbia-university-computer-science-masters-degree-computational-biology-masters-science" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">برنامج جامعة كولومبيا<&sol;a><br>&lbrack;4&rsqb; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;northeastern&period;edu&sol;graduate&sol;program&sol;master-of-science-in-bioinformatics-online-14245&sol;"> <&sol;a><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;northeastern&period;edu&sol;graduate&sol;program&sol;master-of-science-in-bioinformatics-online-14245&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">برنامج <&sol;a><a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;northeastern&period;edu&sol;graduate&sol;program&sol;master-of-science-in-bioinformatics-online-14245&sol;">جامعة نورث إيسترن<&sol;a><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>&nbsp&semi;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>&nbsp&semi;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>&nbsp&semi;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>&nbsp&semi;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>&nbsp&semi;<&sol;p>&NewLine;<div class&equals;"uwp&lowbar;widgets uwp&lowbar;widget&lowbar;author&lowbar;box bsui sdel-9a8e25eb" ><div class&equals;"d-block text-center text-md-start d-md-flex p-3 bg-light ">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;hasanabdal-rahman&sol;"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;06&sol;PicsArt&lowbar;05-10-11&period;53&period;031&lowbar;uwp&lowbar;avatar&lowbar;thumb&period;jpg" class&equals;"rounded-circle shadow border border-white border-width-4 me-3" width&equals;"60" height&equals;"60" alt&equals;"Hasan Abdulrahman"><&sol;a>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<div class&equals;"media-body">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<h5 class&equals;"mt-0">Author&colon; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;hasanabdal-rahman&sol;">Hasan Abdulrahman<&sol;a><&sol;h5>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<p>مهندس اختصاصي في الهندسة الطبية الحيوية ، مهتم بالبرمجة والذكاء الصنعي ودمجهما مع الطب&period;<&sol;p>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div><&sol;div><&sol;div><div style&equals;'text-align&colon;center' class&equals;'yasr-auto-insert-visitor'><&excl;--Yasr Visitor Votes Shortcode--><div id&equals;'yasr&lowbar;visitor&lowbar;votes&lowbar;16e116885f23e' class&equals;'yasr-visitor-votes'><div class&equals;"yasr-custom-text-vv-before yasr-custom-text-vv-before-53751">اضغط هنا لتقييم التقرير<&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-second-row-container-16e116885f23e' &NewLine; class&equals;'yasr-vv-second-row-container'><div id&equals;'yasr-visitor-votes-rater-16e116885f23e' &NewLine; class&equals;'yasr-rater-stars-vv' &NewLine; data-rater-postid&equals;'53751' &NewLine; data-rating&equals;'0' &NewLine; data-rater-starsize&equals;'32' &NewLine; data-rater-readonly&equals;'false' &NewLine; data-rater-nonce&equals;'79bfbbed13' &NewLine; data-issingular&equals;'true' &NewLine; ><&sol;div><div class&equals;"yasr-vv-stats-text-container" id&equals;"yasr-vv-stats-text-container-16e116885f23e"><svg xmlns&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;w3&period;org&sol;2000&sol;svg" width&equals;"20" height&equals;"20" &NewLine; class&equals;"yasr-dashicons-visitor-stats" &NewLine; data-postid&equals;"53751" &NewLine; id&equals;"yasr-stats-dashicon-16e116885f23e"> &NewLine; <path d&equals;"M18 18v-16h-4v16h4zM12 18v-11h-4v11h4zM6 18v-8h-4v8h4z"><&sol;path> &NewLine; <&sol;svg><span id&equals;"yasr-vv-text-container-16e116885f23e" class&equals;"yasr-vv-text-container">&lbrack;Average&colon; <span id&equals;"yasr-vv-average-container-16e116885f23e">0<&sol;span>&rsqb;<&sol;span><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-loader-16e116885f23e' class&equals;'yasr-vv-container-loader'><&sol;div><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-bottom-container-16e116885f23e' class&equals;'yasr-vv-bottom-container'><&sol;div><&sol;div><&excl;--End Yasr Visitor Votes Shortcode--><&sol;div>

Related Post
Hasan Abdulrahman

مهندس اختصاصي في الهندسة الطبية الحيوية ، مهتم بالبرمجة والذكاء الصنعي ودمجهما مع الطب.

Share
Published by
Hasan Abdulrahman

Recent Posts

الجينوم الزراعي: مستقبل الأمن الغذائي ومقاومة التغيرات المناخية

شراكة عالمية بين أكاديمية البحث العلمي والتكنولوجيا وجامعة ولاية فرجينيا الغربية مصر والولايات المتحدة إطلاق…

7 ساعات ago

الصندوق الأسود داخل الخلية يُفتح أخيراً: “الهيميفيوزوم”، كيف ستعيد “محطة شحن” خلوية كتابة الطب الحديث؟

في كل لحظة، وداخل كل خلية من خلايا أجسادنا التي تُعد بالمليارات، تحدث عمليات معقدة…

يوم واحد ago

نحو مستقبل خالٍ من اللدائن الدقيقة: كيف تفتح البامية والحلبة آفاقًا جديدة لمكافحة التلوث البلاستيكي في المياه؟

يُمثل التلوث باللدائن الدقيقة (Microplastics) تحديًا بيئيًا عالميًا متصاعدًا وغير مرئي، يهدد سلامة أنظمتنا البيئية…

يومين ago

مصر والبريكس: قاطرة الابتكار تقود التنمية المستدامة نحو آفاق 2040

في مشهد عالمي يتسم بالتغيرات المتسارعة والتحولات الجيوسياسية والاقتصادية الكبرى، يبرز العلم والتكنولوجيا والابتكار (STI)…

3 أيام ago

“سقوط الإنسان” لداروين: رؤى صادمة وحقائق لا تزال تتردد أصداؤها في عصر الجينات

نحتفل هذا العام بمرور أكثر من قرن ونصف على نشر أحد أهم الكتب في تاريخ…

3 أيام ago

البروتينات الرقمية: الذكاء الاصطناعي يفتح آفاقاً غير مسبوقة لعلاج الأمراض المستعصية والنادرة

لطالما كانت الأمراض المستعصية، لا سيما تلك النادرة التي تصيب فئات محدودة من البشر، تحديًا…

4 أيام ago