فيزياء

كيف تحدث الزلازل وما أسبابها؟

<div id&equals;"wtr-content" &NewLine;&Tab; &Tab;data-bg&equals;"&num;FFFFFF" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-width&equals;"6" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mute&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-fgopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedopacity&equals;"1&period;00" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement&equals;"bottom" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-content-offset&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-placement-touch&equals;"bottom" &NewLine;&Tab;&Tab; data-placement-offset-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-transparent&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-shadow&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-touch&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;data-non-touch&equals;"0" &NewLine;&Tab; &Tab;data-comments&equals;"" &NewLine;&Tab; &Tab;data-commentsbg&equals;"&num;ffcece" &NewLine;&Tab; &Tab;data-location&equals;"page" &NewLine;&Tab; &Tab;data-mutedfg&equals;"&num;dd9933" &NewLine;&Tab; &Tab;data-endfg&equals;"transparent" &NewLine;&Tab; &Tab;data-rtl&equals;"1" &NewLine;&Tab; &Tab;>&NewLine;<p>اعتُقِد قديماً أنّ الأرض تطفو على الماء كسفينة عائمة، وأنّ الزلازل تحدث نتيجة الأمواج المتلاطمة على سطح البحر&period; وفي <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;a7-&percnt;d9&percnt;87&percnt;d9&percnt;8a-&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d9&percnt;84&percnt;d8&percnt;a3&percnt;d8&percnt;b3&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;b7&percnt;d9&percnt;8a&percnt;d8&percnt;b1-&percnt;d9&percnt;88&percnt;d9&percnt;84&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;a7&percnt;d8&percnt;b0&percnt;d8&percnt;a7-&percnt;d9&percnt;87&percnt;d9&percnt;8a-&percnt;d9&percnt;85&percnt;d9&percnt;87&percnt;d9&percnt;85&percnt;d8&percnt;a9&sol;" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">الأساطير<&sol;a> اليونانية، كان «Ø¨ÙˆØ³Ø§ÙŠØ¯Ù†-Poseidon» -إله الزلازل والبحر- إذا غضب على الناس، يحرّك قاع البحر فيحدث الزلزال&period; &lbrack;1&rsqb; فما هي الزلازل؟ وكيف تحدث؟ تابعوا معنا المقال التالي<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading"><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 16pt"><strong>ممّ تتكوّن الأرض وما طبقاتها؟<&sol;strong><&sol;span><&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>عندما تكوّنت الأرض باندماج مجموعة كبيرة من الكتل المادّية؛ تولّدت حرارة عالية بفعل هذا الاندماج&period; ومع مرور الزمن، بردت الأرض ببطءٍ وغاصت الموادّ الأثقل إلى المركز، وارتفعت الموادّ الأخفّ إلى الأعلى&period;<br><br>تتكون طبقات الأرض من <strong>«Ø§Ù„نواة الداخلية-Inner Core»<&sol;strong> نصف قطرها 1290 كم تقريبًا، وهي صلبةٌ تتكوّن من معادن ثقيلة كالنيكل والحديد&period;<br><br>ثم <strong>«Ø§Ù„نواة الخارجية-Outer Core» <&sol;strong>وسماكتها 2200 كم تقريبًا، وهي سائلة القوام&period; ثم <strong>«Ø§Ù„وشاح-Mantle»<&sol;strong> وسماكته 2900 كم تقريبًا&period; وننتهي بـ<strong>«Ø§Ù„قشرة-Crust»<&sol;strong> وتتراوح سماكتها بين 5 و40 كم، وتتكوّن من موادّ خفيفة كالبازلت والغرانيت، وهي التي نحيا فوقها&period;<br><br>وتبلغ حرارة النواة 2500 درجة مئوية تقريبًا، وضغطها حوالي 4 مليون ضغط جوّي، وكثافتها 13&period;5 طن&sol;متر مكعّب&period; &lbrack;2&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;012222&lowbar;1459&lowbar;1&period;png" &sol;><figcaption>طبقات الأرض<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading"><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 16pt"><strong>دورة كتلة الأرض<&sol;strong><&sol;span><&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>تتطوّر <strong>«ØªÙŠÙ‘ارات الحمل الحراريّ-Convection Currents»<&sol;strong> في الوشاح اللّزج بسبب ارتفاع الحرارة وتدرّجات الضغط بين القشرة والنواة؛ كالتدفّق الحراريّ للماء عند تسخينه&period; وتُستمدّ الطاقة اللازمة لهذه العملية من الحرارة الناتجة عن التحلّل المستمر للعناصر المشعّة في صخور باطن الأرض&period; تؤدّي هذه التيارات إلى دوران كتلة الأرض؛ إذ تخرج الحمم المنصهرة إلى السطح وتبرد لتصبح صخورًا&period; تذوب الكتلة المُمتصّة بفعل الحرارة والضغط المرتفعَين وتصبح جزءًا من الوشاح لتخرج ثانيةً من مكانٍ آخر يومًا ما&period; يحدث العديد من هذه الدورات المحلّية في مناطق مختلفة تحت سطح الأرض؛ ويؤدّي ذلك إلى خضوع أجزاءٍ مختلفة من الأرض لحركات باتّجاهات مختلفة&period; &lbrack;2&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;012222&lowbar;1459&lowbar;2&period;png" &sol;><figcaption>تيّارات الحمل الحراري في الوشاح<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading"><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 16pt"><strong>حركة الصفائح التكتونيّة<&sol;strong><&sol;span><&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>تؤدّي التدفّقات الحرارية لمادة الوشاح إلى انزلاق القشرة وجزءٍ منه على النواة الخارجية الحارّة المنصهرة&period; يحدث هذا الانزلاق في قطعٍ معروفة باسم <strong>«Ø§Ù„صفائح التكتونيّة-Tectonic Plates»<&sol;strong>&period; يتكوّن سطح الأرض من 7 صفائح تكتونية كبيرة وعدّة صفائح أصغر&period; تتحرّك هذه الصفائح باتّجاهات وسرعات مختلفة عن مجاوراتها&period; عندما تكون الصفيحة الأماميّة أبطأ، تأتي الصفيحة الخلفيّة وتصدمها فتتشكّل الجبال&period; وعندما تتحرّك صفيحتان بعيدًا عن بعضهما تتشكّل «Ø§Ù„صدوع-Rifts»&period; وفي حالةٍ أخرى، تنزلق صفيحتان بمحاذاة بعضهما في الاتّجاه ذاته أو في اتّجاهَين متعاكسَين&period; تُسمّى هذه الأنواع الثلاثة من التفاعلات بين الصفائح الحدود المتقاربة والحدود المتباعدة والحدود التحويليّة&period; تختلف الحركة النسبية لحدود الصفائح وتتراوح بين 2 سم وعشرات السنتمترات سنويًّا&period; &lbrack;2&rsqb;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;012222&lowbar;1459&lowbar;3&period;png" &sol;><figcaption>الصفائح التكتونية<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;012222&lowbar;1459&lowbar;4&period;png" &sol;><figcaption>الحدود بين الصفائح<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading"><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic"><span style&equals;"font-size&colon; 16pt"><strong>كيف تحدث الزلازل؟<&sol;strong><&sol;span><&sol;span><&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ul class&equals;"wp-block-list"><li>تفسّر <strong>«Ù†Ø¸Ø±ÙŠÙ‘Ø© الارتداد المرن-Elastic Rebound Theory»<&sol;strong> حدوث الزلازل كالتالي&colon;<&sol;li><li>تتكون الصفائح التكتونية من مادة صخرية مرنة وهشّة، وهكذا تُخزّن <strong>«Ø·Ø§Ù‚Ø© التشوّه المرن-Elastic Strain Energy»<&sol;strong> فيها أثناء التشوهات النسبية الناتجة عن حركات الصفائح العملاقة&period; وعندما تصل الصخور على طول السطح البينيّ للصفائح إلى مقاومتها القصوى، فإنّها تنكسر وتحدث حركة مفاجئة هنالك&period; ينزلق السطح بين الصفائح حيث حدثت الحركة والمسمى <strong>«Ø§Ù„فالق-Fault»<&sol;strong> فجأةً ويطلق طاقة التشوّه المرن الكبيرة المخزّنة في الصخور&period;<&sol;li><li>يتسبّب الانزلاق المفاجئ عند الفالق بحدوث «Ø§Ù„زلزال-Earthquake»ØŒ إذ تهتزّ الأرض بشدّة وتنتشر أثناءَه طاقة التشوه المرن الكبيرة على هيئة «Ù…وجات زلزالية-Seismic Waves» تنتقل خلال جسم الأرض وعلى سطحها&period; وبعد انتهاء الزلزال، تبدأ عملية تراكم التشوهات عند السطح المعدل بين الصفائح مجدّدًا&period; وغالبًا ما يصل طول الفالق إلى عشرات الكيلومترات عند الزلازل الشديدة&period; &lbrack;2&rsqb;<&sol;li><li>يُسمّى مصدر الزلزال «Ø§Ù„بؤرة-Focus»ØŒ وهو الموضع الدقيق داخل الأرض الّذي تتولّد منه الموجات الزلزالية&period; أمّا «Ø§Ù„مركز السطحيّ للزلزال-Epicenter» فهو النقطة من سطح الأرض والموجودة مباشرةً فوق البؤرة&period; &lbrack;3&rsqb;<span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic"><&sol;span><&sol;li><&sol;ul>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;012222&lowbar;1459&lowbar;5&period;png" &sol;><figcaption>بؤرة الزلزال ومركزه السطحيّ<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading"><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 16pt"><strong>أنواع الزلازل والفوالق<&sol;strong><&sol;span><&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>تحدث معظم الزلازل على طول الحدود بين الصفائح التكتونية وتسمى «Ø²Ù„ازل بين الصفائح-Inter Plate Earthquakes»&period; تحدث بعض الزلازل أيضًا داخل الصفيحة بعيدًا عن حدودها ويطلق عليها اسم «Ø²Ù„ازل داخل الصفائح-Intra Plate Earthquakes» وفي هذه الحالة تنكسر الصفيحة التكتونية&period; وفي كِلا نوعَي الزلازل، يكون الانزلاق المتولّد عند الفالق على طول الاتّجاهَين الرأسيّ والأفقيّ وهو معروف باسم «Dip Slip» والاتّجاهات الجانبية ويعرف باسم «Strike Slip»ØŒ مع هيمنة أحدهما أحيانًا&period; &lbrack;2&rsqb;&nbsp&semi;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-image"><figure class&equals;"aligncenter"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;012222&lowbar;1459&lowbar;6&period;png" &sol;><figcaption>أنواع الفوالق<&sol;figcaption><&sol;figure><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading"><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 16pt"><strong>ما هي السيسمولوجيا؟<&sol;strong><&sol;span><&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>إنّ دراسة سلوك الموجات الزلزالية في الأرض تعرف باسم السيسمولوجيا أو «Ø¹Ù„Ù… الزلازل-Seismology»&period; &lbrack;3&rsqb; وهو علم قائم على دراسة أنواع الموجات الزلزالية، وكيفية تسجيل اهتزازات الزلازل&period;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 12pt"><br><&sol;span><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 16pt"><strong>المصادر<&sol;strong><&sol;span><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><span style&equals;"font-family&colon; Simplified Arabic&semi;font-size&colon; 12pt">&lbrack;1&rsqb; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;persee&period;fr&sol;doc&sol;numi&lowbar;0484-8942&lowbar;2015&lowbar;num&lowbar;6&lowbar;172&lowbar;3292" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Poseidon as a God of Earthquake in Roman Asia Minor<&sol;a><br>&lbrack;2&rsqb; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;nicee&period;org&sol;EQTips&period;php" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">What causes Earthquakes<&sol;a>&quest;<br>&lbrack;3&rsqb; <a href&equals;"http&colon;&sol;&sol;www&period;tulane&period;edu&sol;~sanelson&sol;Natural&lowbar;Disasters&sol;eqcauses&period;htm" target&equals;"&lowbar;blank" rel&equals;"noreferrer noopener">Earthquakes&colon; Causes and Measurements<&sol;a><br><br><&sol;span><&sol;p>&NewLine;<div class&equals;"uwp&lowbar;widgets uwp&lowbar;widget&lowbar;author&lowbar;box bsui sdel-9a8e25eb" ><div class&equals;"d-block text-center text-md-start d-md-flex p-3 bg-light ">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;zainalabedienhammoud&sol;"><img src&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;wp-content&sol;uploads&sol;2022&sol;01&sol;Picsart&lowbar;22-01-25&lowbar;17-25-20-858&lowbar;uwp&lowbar;avatar&lowbar;thumb&period;jpg" class&equals;"rounded-circle shadow border border-white border-width-4 me-3" width&equals;"60" height&equals;"60" alt&equals;"Zain Al-Abedien Hammoud"><&sol;a>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<div class&equals;"media-body">&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<h5 class&equals;"mt-0">Author&colon; <a href&equals;"https&colon;&sol;&sol;elakademiapost&period;com&sol;profile&sol;zainalabedienhammoud&sol;">Zain Al-Abedien Hammoud<&sol;a><&sol;h5>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<p><&sol;p>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div>&NewLine;&Tab;&Tab;&Tab;<&sol;div><&sol;div><&sol;div><div style&equals;'text-align&colon;center' class&equals;'yasr-auto-insert-visitor'><&excl;--Yasr Visitor Votes Shortcode--><div id&equals;'yasr&lowbar;visitor&lowbar;votes&lowbar;a66914891a9a8' class&equals;'yasr-visitor-votes'><div class&equals;"yasr-custom-text-vv-before yasr-custom-text-vv-before-45071">اضغط هنا لتقييم التقرير<&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-second-row-container-a66914891a9a8' &NewLine; class&equals;'yasr-vv-second-row-container'><div id&equals;'yasr-visitor-votes-rater-a66914891a9a8' &NewLine; class&equals;'yasr-rater-stars-vv' &NewLine; data-rater-postid&equals;'45071' &NewLine; data-rating&equals;'0' &NewLine; data-rater-starsize&equals;'32' &NewLine; data-rater-readonly&equals;'false' &NewLine; data-rater-nonce&equals;'79bfbbed13' &NewLine; data-issingular&equals;'true' &NewLine; ><&sol;div><div class&equals;"yasr-vv-stats-text-container" id&equals;"yasr-vv-stats-text-container-a66914891a9a8"><svg xmlns&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;w3&period;org&sol;2000&sol;svg" width&equals;"20" height&equals;"20" &NewLine; class&equals;"yasr-dashicons-visitor-stats" &NewLine; data-postid&equals;"45071" &NewLine; id&equals;"yasr-stats-dashicon-a66914891a9a8"> &NewLine; <path d&equals;"M18 18v-16h-4v16h4zM12 18v-11h-4v11h4zM6 18v-8h-4v8h4z"><&sol;path> &NewLine; <&sol;svg><span id&equals;"yasr-vv-text-container-a66914891a9a8" class&equals;"yasr-vv-text-container">&lbrack;Average&colon; <span id&equals;"yasr-vv-average-container-a66914891a9a8">0<&sol;span>&rsqb;<&sol;span><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-loader-a66914891a9a8' class&equals;'yasr-vv-container-loader'><&sol;div><&sol;div><div id&equals;'yasr-vv-bottom-container-a66914891a9a8' class&equals;'yasr-vv-bottom-container'><&sol;div><&sol;div><&excl;--End Yasr Visitor Votes Shortcode--><&sol;div>

Related Post
Zain Al-Abedien Hammoud

View Comments

Share
Published by
Zain Al-Abedien Hammoud

Recent Posts

“علم الجوع”: العلم وراء المجاعة ورحلة الجسد القاتلة من الجوع إلى الانهيار التام

في عالمٍ تتباين فيه الأقدار حدّ التناقض، حيث تُزيَّن موائد البعض بأشهى الأطعمة وتُلتقط صورها…

19 ساعة ago

“الجينوم الاصطناعي”: هل يكتب العلماء دستور الحياة من جديد؟

"تصميم الحياة " ثورة في عالم البيولوجيا التخليقية في خطوة جريئة وغير مسبوقة، أعلن تحالف…

يومين ago

“قرد داروين”.. قفزة صينية نحو عصر جديد من الحوسبة تحاكي الدماغ البشري

لطالما كان حلم محاكاة العقل البشري، هذا الأعجوبة البيولوجية المعقدة، هدفًا أسمى للعلماء والمهندسين. فمنذ…

3 أيام ago

لاري ريتشاردسون.. قصة القط الذي فضح هشاشة التقييم العلمي وأخلاقيات النشر الأكاديمي!

في عالم البحث العلمي، حيث تُبنى المسيرة المهنية للعلماء على أساس الأصالة والدقة العلمية والاعتراف…

4 أيام ago

حقنة بمليوني دولار: لماذا يعجز العلم عن تحقيق المساواة في علاج الأمراض النادرة؟

حكاية حقنة الأمل واليأس لم تكن حكاية على، الطفل المصاب بضمور العضلات الشوكي، والذي تبرع…

4 أيام ago

مكتبة الإسكندرية تستضيف “ملتقى أخلاقيات العلوم والثقافة في عالم متغير”

شهدت مكتبة الإسكندرية العريقة يوم الإثنين الموافق 4 أغسطس 2025، فعاليات "ملتقى أخلاقيات العلوم والثقافة…

7 أيام ago